H Pικομέξ στους δρόμους
O ANTAΓΩNIΣMOΣ των εταιρειών οδηγεί σε όλο και πιο πλήρη αυτοκίνητα, που, όπωςδιαφημίζονται τουλάχιστον, είναι φορτωμένα με του κόσμου τα συστήματα και ηλεκτρονικά σε
τιμές σούπερ μάρκετ. Yποθέσεις, όμως, που μας απασχόλησαν τελευταία δείχνουν ότι ο
ανταγωνισμός, όταν γίνεται μόνο για το φαίνεσθαι, αποβαίνει όχι επωφελής, αλλά έως και...
θανατηφόρος για τον καταναλωτή.
Περίπτωση πρώτη. Στο ολοκαίνουργιο ευρωπαϊκό «πυραυλάκι» που αγόρασε η μητέρα για τον
εαυτό της και το γιο της αναβόσβηνε η ενδεικτική λυχνία του αερόσακου υποδεικνύοντας
βλάβη. Παρά τις επανειλημμένες επισκέψεις στο επίσημο συνεργείο, που εμφανώς δυσφορούσε,
η ένδειξη παρέμενε. Στην τελευταία επίσκεψη, η λυχνία έσβησε επιτέλους και η ιδιοκτήτρια
πήρε τη διαβεβαίωση ότι το πρόβλημα διορθώθηκε. Tο αμάξι, οδηγούμενο από το γιο,
συγκρούστηκε πλαγιομετωπικά και διαλύθηκε χωρίς να ανοίξει ο αερόσακος και χωρίς να
λειτουργήσουν οι προεντατήρες των ζωνών, ενώ ο γιος έσπασε το παρμπρίζ με το κεφάλι του.
Iδιωτική πραγματογνωμοσύνη αποκάλυψε σοβαρότατες ενδείξεις, σύμφωνα με τις οποίες η βλάβη
δεν είχε αποκατασταθεί και κατά πάσα πιθανότητα το συνεργείο είχε συνδέσει την ενδεικτική
λυχνία με άλλο σύστημα, για να φαίνεται ότι λειτουργεί καλά και να ησυχάσει από τις
επισκέψεις της παραπονούμενης πελάτισσας.
Περίπτωση δεύτερη. Oμοίως, σε ολοκαίνουργιο κομψό ευρωπαϊκό σεντάν άναβε συνεχώς η
ενδεικτική λυχνία της αυτοδιάγνωσης βλαβών τροφοδοσίας και κινητήρα. Πραγματοποιήθηκαν
επανειλημμένες επισκέψεις (περί τις 25) στο επίσημο συνεργείο και στην αντιπροσωπεία, και
ισάριθμες αποτυχημένες επισκευές που συνοδεύονταν από την έντονη δυσφορία του συνεργείου
και της εταιρείας. Στην εικοστή πέμπτη επίσκεψη, το πρόβλημα φάνηκε ότι διορθώθηκε, κατά
το τσεκάρισμα, όμως, που έγινε στην εκκίνηση, η λυχνία άναψε και έσβησε ταυτόχρονα με
άλλες δύο. Σε ερώτηση, το συνεργείο απάντησε ότι το φαινόμενο ήταν φυσιολογικό,
προσθέτοντας όμως πονηρά: «Aν ανάψει το φωτάκι, προσθέστε υγρά στις αναρτήσεις». O
ιδιοκτήτης, θορυβημένος, κατέφυγε στο δικαστήριο, που διέταξε πραγματογνωμοσύνη, η οποία
αποκάλυψε ότι η βλάβη δεν είχε αποκατασταθεί και ότι απλώς το συνεργείο είχε συνδέσει την
ενδεικτική λυχνία της αυτοδιάγνωσης με το σύστημα της ανάρτησης (εξ ου και αναβόσβηναν
ταυτόχρονα), ώστε να φαίνεται ότι τάχα λειτουργεί κανονικά. Aυτονόητο είναι ότι, χωρίς το
φωτάκι της αυτοδιάγνωσης βλαβών, το αυτοκίνητο μπορούσε ανά πάσα στιγμή να μείνει από
τροφοδοσία ή από κινητήρα, αλλά και συνακόλουθα χωρίς φρένα (λόγω παύσης λειτουργίας του
σερβομηχανισμού), με το ενδεχόμενο να τραυματίσει ή να σκοτώσει οδηγό, επιβάτες ή
τρίτους.
Eρωτάται λοιπόν. Ποια η ευθύνη του συνεργείου και της αντιπροσωπείας στην περίπτωση που
το αυτοκίνητο παραδίδεται συνειδητά χωρίς να έχει επισκευαστεί και, ακόμη χειρότερα, με
καμουφλαρισμένη τη βλάβη; H απάτη είναι βεβαίως δεδομένη. Tι γίνεται, όμως, αν υπάρξουν
τραυματισμοί ή και θάνατοι; Πρόκειται για σωματικές βλάβες ή ανθρωποκτονία από αμέλεια;
Yπάρχει άλλη, σοβαρότερη ευθύνη;
Aσφαλώς, το επιχείρημα των υπευθύνων θα είναι ότι δε σκόπευαν να τραυματίσουν ή να
σκοτώσουν ανθρώπους, ώστε να συντρέχει πρόθεσή τους για το αποτέλεσμα. Tα πράγματα, όμως,
δεν είναι τόσο απλά. Σύμφωνα με την ποινική νομοθεσία και θεωρία, πρόθεση υπάρχει όταν
υπάρχει δόλος. O δόλος αυτός μπορεί να είναι άμεσος ή ενδεχόμενος, όπως αποκαλείται στο
νόμο. ¶μεσος δόλος υπάρχει, όταν ο δράστης είχε σκοπό να προκαλέσει τον τραυματισμό ή το
θάνατο του θύματος, κάτι που προφανώς δε συμβαίνει στην περίπτωσή μας. O ενδεχόμενος
δόλος, όμως, υφίσταται όταν ο δράστης, ναι μεν δε σκόπευε στον τραυματισμό ή στο θάνατο
του θύματος, πλην όμως, προβλέποντας ότι κάτι από αυτά θα συνέβαινε, αποδέχθηκε το
ενδεχόμενο αυτό, χωρίς να κάνει κάτι για να το αποτρέψει. H διαφορά του ενδεχόμενου δόλου
από τη συνειδητή αμέλεια είναι ότι ο αμελής προβλέπει το κακό αποτέλεσμα, ελπίζει, όμως,
ότι δε θα συμβεί, ενώ ο επιδεικνύων ενδεχόμενο δόλο, παρότι το προβλέπει, το αποδέχεται.
Στην περίπτωση του κτιρίου της Pικομέξ, όλοι περίμεναν ότι, όπως συνέβαινε συνήθως μέχρι
τότε, οι μηχανικοί που ευθύνονταν για τις μοιραίες κακοτεχνίες θα κατηγορούνταν απλώς για
ανθρωποκτονίες από αμέλεια, αφού δεν είχαν, φυσικά, πρόθεση να συμβούν οι θάνατοι που
συνέβησαν όταν έγινε ο σεισμός του 1999. Oι εισαγγελικές αρχές, όμως, είχαν άλλη άποψη.
Συγκεκριμένα υποστήριξαν ότι, προβαίνοντας οι υπεύθυνοι σε τόσο σοβαρές κακοτεχνίες
(έλλειψη υποστηλωμάτων, υπερφόρτωση με αυθαίρετους ορόφους κτλ.), μπορούσε να προβλεφθεί
με βεβαιότητα πως, ιδίως σε περίπτωση σεισμού -όχι απίθανο, αλλά σύνηθες φαινόμενο για
την ελληνική πραγματικότητα (γι? αυτό υπάρχει και η αντισεισμική νομοθεσία)-, το κτίριο
θα κατέρρεε και θα κινδύνευαν άνθρωποι. Eνώ, όμως, προέβλεψαν το αποτέλεσμα αυτό, το
αποδέχθηκαν και δεν έκαναν τίποτα για να το αποτρέψουν. Eνόψει δε των ειδικών γνώσεών
τους, δεν τους συγχωρούνταν να ελπίζουν ότι το κακό δε θα γινόταν. Mε το σκεπτικό αυτό,
οι υπεύθυνοι για τη Pικομέξ διώχθηκαν για ανθρωποκτονία όχι από αμέλεια, αλλά από
πρόθεση, και συγκεκριμένα με ενδεχόμενο δόλο.
H διαφορά είναι τεράστια, αφού η ανθρωποκτονία από αμέλεια τιμωρείται με φυλάκιση από
τρεις μήνες μέχρι πέντε χρόνια, ενώ η ανθρωποκτονία από αμέλεια, από δέκα χρόνια μέχρι
ισόβια! Aντίστοιχα, η σωματική βλάβη από αμέλεια τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι τρία
χρόνια, σε αντίθεση με τη βαριά ή επικίνδυνη σωματική βλάβη από πρόθεση που τιμωρείται
με φυλάκιση από τρεις μήνες μέχρι πέντε χρόνια.
Στην περίπτωσή μας, οι υπεύθυνοι των συνεργείων ή των αντιπροσωπειών σίγουρα δεν μπορούν
να επικαλεστούν ότι δεν είχαν κακή πρόθεση, αφού παρέδωσαν εν γνώσει τους αυτοκίνητα μη
επισκευασμένα, καμουφλάροντας μάλιστα τα ελαττώματα και πείθοντας τους πελάτες ότι δε
διατρέχουν κίνδυνο. Mε δεδομένες άλλωστε τις συνθήκες κυκλοφορίας στη χώρα μας, αλλά και
την ήδη υπάρχουσα στατιστική συχνότητα των ατυχημάτων (πρώτοι στην Eυρώπη!), η σύγκρουση
αποτελεί μια άμεση πιθανότητα, σχεδόν βεβαιότητα, για τον καθένα. Έτσι, οι υπαίτιοι των
παραπάνω πράξεων δεν μπορούν καν να ισχυριστούν ότι ήλπιζαν πως το αυτοκίνητο του πελάτη
τους δε θα εμπλεκόταν σε ατύχημα, κάτι που όπως σαφώς προέβλεπαν ήταν εξαιρετικά πιθανόν
ότι θα συνέβαινε, και αποδέχθηκαν το αποτέλεσμα, μη κάνοντας τίποτε για να το αποτρέψουν.
H ευθύνη των παραπάνω προσώπων επιτείνεται ενόψει και της αυξημένης εμπιστοσύνης την
οποία έχουν οι καταναλωτές στα επίσημα συνεργεία και στις αντιπροσωπείες, ιδίως όταν
πρόκειται για καινούργια αυτοκίνητα με πολυδιαφημισμένα συστήματα ασφαλείας, για τα οποία
ακριβώς οι καταναλωτές τα αγοράζουν.
Σύμφωνα με τα προηγούμενα, ο γράφων, όπως και άλλοι νομικοί με τους οποίους συζητήθηκε το
θέμα, έχει τη γνώμη ότι οι παραπάνω υπεύθυνοι, έμποροι και μηχανικοί, μπορούν κάλλιστα να
διωχθούν για σωματική βλάβη από πρόθεση (με ενδεχόμενο δόλο), στην πρώτη περίπτωση, και
για απόπειρα σωματικής βλάβης ή και ανθρωποκτονίας από πρόθεση, στη δεύτερη (αφού,
τελικά, δε συνέβη ατύχημα).
Ψιλά γράμματα και θεωρίες, θα πείτε. Tι μας ενδιαφέρουν εμάς; Aς ασχοληθούν με αυτά τα
απατηλά συνεργεία οι δικηγόροι τους. Έτσι λέτε; Mε το ίδιο ακριβώς σκεπτικό έχει
συζητηθεί (όπως στο πρόσφατο τραγικό δυστύχημα με τα παιδιά στα Tέμπη) ότι η Tροχαία
ενδέχεται πλέον να διώκει τους μεθυσμένους ή εν γένει σοβαρά παραβάτες οδηγούς που
προξενούν ατυχήματα (ιλλιγγιώδης ταχύτητα, κακή πρόσδεση φορτίου κτλ.), όχι ως
ενεργήσαντες από αμέλεια, αλλά από πρόθεση. Δηλαδή από ενδεχόμενο δόλο, αφού με τον τρόπο
που οδηγούσαν προέβλεπαν με βεβαιότητα ότι θα προκαλέσουν ατύχημα και το αποδέχθηκαν, μη
κάνοντας τίποτε για να το αποτρέψουν.
Kαι σε όσους ισχυριστούν ότι δεν είχαν κακή πρόθεση, θα αντιπροτείνεται ασφαλώς η αγγλική
παροιμία σύμφωνα με την οποία ο δρόμος προς την κόλαση είναι στρωμένος με καλές
προθέσεις.